Począwszy od 2016 roku gwałtownie wzrosła liczba aresztowań obcokrajowców poszukiwanych przez Interpol przy przekraczaniu granicy z Ukrainą.
Związane jest to z uruchomieniem w 2016 roku bezpiecznego kanału komunikacji pomiędzy Administracją Państwowej Straży Granicznej, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Sekretariatem Generalnym Interpolu, zainstalowaniem oprogramowania systemowego oraz upoważnieniem pracowników do korzystania z odpowiednie zautomatyzowane banki danych. Umożliwiło to pracownikom Państwowej Straży Granicznej pracę z bazami danych Interpolu online i błyskawiczną kontrolę obywateli przekraczających granicę.
Spośród spraw prowadzonych przez naszą firmę generalnie najwięcej zatrzymań przeprowadzono na punkcie kontrolnym „Lotnisko Lwów” podczas próby wjazdu cudzoziemców na terytorium Ukrainy. Chociaż w ostatnim czasie wzrosła również liczba zatrzymań na innych przejściach granicznych, które znajdują się na terenie obwodu lwowskiego, w szczególności: „Rawa-Ruska”, „Krakowiec”, „Szeghini”, „Mostyska”, “Hruszów”, “Uhrynów”, “Śmilnica”.
Dlatego przy przekraczaniu granicy przez cudzoziemca sprawdzane są jego dokumenty paszportowe z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego kontroli granicznej „Hart-1” za pomocą urządzeń do automatycznego odczytu strefy odczytu maszynowego dokumentów paszportowych, w tym chipów elektronicznych zawierających informacje o właścicielu, w szczególności informacje o jego danych biometrycznych, a w przypadku braku takich urządzeń lub danych w strefie przeznaczonej do odczytu maszynowego – poprzez ręczne wprowadzenie danych.
Algorytm postępowania straży granicznej w przypadku wykrycia w bazach Interpolu odpowiedniego wpisu osoby, który przewiduje zatrzymanie (aresztowanie) i następnie ekstradycję, uregulowany w „Procedurze działań funkcjonariuszy państwa Służba Graniczna Ukrainy i organy Policji Narodowej Ukrainy w przypadku wykrycia na przejściach granicznych przez granicę państwową Ukrainy osób, pojazdów mechanicznych i dokumentów paszportowych znajdujących się w bankach danych systemu informacyjnego Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej – Interpol ”, co zostało zatwierdzone zarządzeniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 14.06.2016 r. Nr 505.
W szczególności inspektor służby granicznej, dokonujący kontroli dokumentów paszportowych, jest m.in. zobowiązany do:
Ponadto kierownik zmiany wydziału kierowania służbą jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić telefonicznie, a także główną (regionalną) centrum pełniące dyżur w zakresie udzielania bezpłatnej wtórnej pomocy prawnej.
Prokurator po otrzymaniu zawiadomienia sprawdza legalność zatrzymania osoby poszukiwanej przez właściwe organy innych państw i niezwłocznie informuje o tym odpowiednią prokuraturę regionalną.
Właściwa prokuratura regionalna zawiadamia właściwy organ centralny Ukrainy o zatrzymaniu takich osób w ciągu sześćdziesięciu godzin po zatrzymaniu, który w ciągu trzech dni informuje o tym właściwy organ państwa obcego.
Centralnymi organami Ukrainy w zakresie ekstradycji są Prokuratura Generalna Ukrainy (w sprawie ekstradycji osób podejrzanych w postępowaniu karnym na etapie postępowania przygotowawczego) oraz Ministerstwo Sprawiedliwości Ukrainy (w sprawie ekstradycji oskarżonych skazanych w sprawach karnych postępowanie na etapie postępowania sądowego lub wykonania kary).
Nie później niż 60 godzin po zatrzymaniu osoba musi zostać doprowadzona do sądu w celu rozpatrzenia jednego z wniosków: o tymczasowe aresztowanie (jeżeli nie wpłynął żaden wniosek o ekstradycję (ekstradycję)) lub o aresztowanie ekstradycyjne (jeżeli otrzymano wniosek o ekstradycję (ekstradycję).
W bezwzględnej większości przypadków na tym etapie wniosek o wydanie nie został jeszcze otrzymany. W związku z tym prokurator zwraca się do sądu z wnioskiem o zastosowanie wobec osoby tymczasowego aresztowania na okres do 40 dni.
Taki wniosek musi zostać rozpatrzony przez sędziego śledczego tak szybko, jak to możliwe, ale nie później niż siedemdziesiąt dwie godziny po zatrzymaniu osoby.
Zgodnie z wynikami kontroli sędzia śledczy może wydać postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania albo o odmowie zastosowania tymczasowego aresztowania, jeżeli nie ma podstaw do jego wyboru.
Chociaż nie jest to do końca sprawiedliwe, ale w części 6 art. 583 Kodeksu postępowania karnego Ukrainy nie przewiduje możliwości zastosowania alternatywnego, łagodniejszego środka zapobiegawczego (areszt domowy, kaucja, zobowiązanie osobiste). Oznacza to, że sędzia śledczy może nałożyć tymczasowe aresztowanie lub odrzucić wniosek i zwolnić osobę z aresztu.
Najczęstsze powody odmowy zastosowania tymczasowego aresztowania to:
Następnie, po otrzymaniu wniosku o ekstradycję osoby, prokurator może wystąpić z wnioskiem o areszt ekstradycyjny.
Najczęstsze przyczyny odmowy aresztowania ekstradycyjnego to brak odpowiedniego uwierzytelnienia wniosku o ekstradycję i/lub materiałów potwierdzających ekstradycję oraz brak uwierzytelnionego tłumaczenia.
Areszt ekstradycyjny może być wykorzystany do rozstrzygnięcia kwestii ekstradycji osoby (ekstradycji) i jej faktycznego przekazania, ale nie może trwać dłużej niż dwanaście miesięcy. W tym okresie sędzia śledczy sądu, na którego obszarze właściwości miejscowej osoba przebywa w areszcie, na wniosek prokuratora, co najmniej raz na dwa miesiące, sprawdza, czy zachodzą przesłanki do dalszego zatrzymania osoby lub jej zwolnienia.
Ponadto rozpatrując wniosek o aresztowanie ekstradycyjne, zgodnie z art. 585 Kodeksu karnego Ukrainy sędzia śledczy ma już prawo zastosować środek zapobiegawczy niezwiązany z aresztem (areszt domowy, kaucja, zobowiązanie osobiste itp.).
Zgodnie z częścią 2 art. 585 Kodeksu karnego Ukrainy, rozstrzygając o możliwości zastosowania środka zapobiegawczego niezwiązanego z aresztowaniem, sędzia śledczy musi wziąć pod uwagę:
1) informacje o uchylaniu się osoby od wymiaru sprawiedliwości u strony wzywającej i spełnianiu przez nią warunków, na jakich została zwolniona z aresztu w toku tego lub innego postępowania karnego;
2) surowość kary, która grozi osobie w przypadku skazania, na podstawie okoliczności ustalonych w czasie popełnienia zarzucanego czynu, przepisów Ustawy Ukrainy o odpowiedzialności karnej i ustalonej praktyki sądowej;
3) wiek i stan zdrowia osoby, której dotyczy wniosek o wydanie;
4) siła więzi społecznych danej osoby, w tym obecność rodziny i osób pozostających na utrzymaniu.
Ponadto po zatrzymaniu osoby przez centralny organ Ukrainy lub w jej imieniu lub na wniosek właściwej prokuratury regionalnej przeprowadza się kontrolę ekstradycyjną.
Na podstawie wyników kontroli ekstradycyjnej centralny organ Ukrainy podejmuje decyzję o ekstradycji lub odmowie wydania osoby do obcego państwa.
Artykuł 589 Kodeksu postępowania karnego Ukrainy przewiduje podstawy do podjęcia decyzji o odmowie ekstradycji, w szczególności:
1) osoba, w stosunku do której otrzymano wniosek o ekstradycję, zgodnie z prawem Ukrainy, w chwili podjęcia decyzji o ekstradycji (ekstradycji) jest obywatelem Ukrainy;
2) przestępstwo, za które wnosi się o ekstradycję, nie podlega karze pozbawienia wolności zgodnie z prawem Ukrainy;
3) upłynął termin przedawnienia przewidziany przez prawo Ukrainy dla pociągnięcia osoby do odpowiedzialności karnej lub wykonania kary za przestępstwo, za które wnosi się o ekstradycję;
4) właściwy organ państwa obcego nie dostarczył na żądanie centralnego organu Ukrainy dodatkowych materiałów lub danych, bez których niemożliwe jest podjęcie decyzji w sprawie wniosku o ekstradycję (ekstradycję);
5) wydanie osoby (ekstradycja) jest sprzeczne ze zobowiązaniami Ukrainy wynikającymi z umów międzynarodowych Ukrainy;
5-1) istnieją uzasadnione podstawy, by sądzić, że wydanie osoby (ekstradycja) jest sprzeczne z interesami bezpieczeństwa narodowego Ukrainy;
6) istnieją inne powody określone w umowie międzynarodowej Ukrainy.
Ponadto osoba, której nadano status uchodźcy, status osoby wymagającej dodatkowej ochrony lub której udzielono ochrony czasowej na Ukrainie, nie może zostać wydana do państwa, z którego została uznana za uchodźcy, a także do obcego państwa, gdzie jego zdrowiu, życiu lub wolności zagraża niebezpieczeństwo ze względu na rasę, wyznanie (religię), narodowość, obywatelstwo, przynależność do określonej grupy społecznej lub przekonania polityczne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w art. przez międzynarodowy traktat Ukrainy.
Adwokat Taras Seniv